Wydziedziczenie, to instytucja prawa spadkowego, mająca na celu pozbawienie konkretnych osób prawa do zachowku i korzyści wynikających z dziedziczenia. Zgodnie z art. 1008 kodeksu cywilnego (Dz.U.2014.121 j.t., z późn. zmian., dalej ?kc?) spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku: 1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego; 2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; 3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, które zaprezentował w postanowieniu z dnia 6 sierpnia 2014 r. (I CZ 57/14) wydziedziczenie stanowi materialnoprawną przesłankę unicestwiającą roszczenie o zachowek. Jak wskazał zaś Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 stycznia 2013 r. (VI ACa 978/12) przyczyna wydziedziczenia musi wynikać z testamentu, przy czym nie musi być wskazana precyzyjnie, poprzez dokładne odwołanie się do katalogu sporządzonego w art. 1008 k.c. W pojęciu „zaniedbywanie wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych”, o którym mowa w art. 1008 pkt 3 k.c., mieści się również takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania ze spadkodawcą kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych, brak udziału w jego życiu choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy okazywanie zainteresowania jego sprawami, nieudzielaniu opieki, braku pomocy w chorobie.

Należy jednak pamiętać, że dla zasadności wydziedziczenia nie ma decydującego znaczenia wola spadkodawcy, lecz obiektywne istnienie ściśle przewidzianych przez ustawodawcę w art. 1008 kc. podstaw wydziedziczenia. Testament ma bowiem charakter dokumentu prywatnego i stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która go podpisała złożyła zawarte w nim oświadczenie, a nie że przyczyna wydziedziczenia faktycznie istnieje (tak: wyrok, Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2014 r., I ACa 572/14). Stąd też spadkobierca bezpodstawnie wydziedziczony może dochodzić zachowku, powołując się na bezzasadność wydziedziczenia.

Zgodnie z zasadą kontradyktoryjności ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one, a nie sąd są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one wreszcie ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Stosowne uregulowania zawiera art. 6 kc, który przewiduje, iż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a także art. 232 kpc, zgodnie z którym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Również w judykaturze prezentowany jest jednolity pogląd, iż samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (tak: Sąd Okręgowy w Toruniu w wyroku z dnia 21.02.2014 r., I C 1642/13). To zatem na spadkobiercy, spoczywać będzie ciężar udowodnienia okoliczności uzasadniających wydziedziczenie.