Z chwilą zawarcia małżeństwa (co do zasady) pomiędzy małżonkami z mocy ustawy powstaje ustrój wspólności majątkowej. Zgodnie z treścią art. 35 ustawy z dnia 25 lutego 964 r. – kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 2020, poz. 1359) w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Czy oznacza to, iż podziału majątku można dokonać tylko po orzeczeniu rozwodu?

Sformułowany przez ustawodawcę zakaz wynika z faktu, iż w czasie trwania wspólności majątkowej, pomiędzy małżonkami istnieje tzw. wspólność łączna, inaczej bezudziałowa. Dokonywanie podziału majątku wspólnego lub rozporządzanie należącym do niego udziałem w trakcie trwania wspólności majątkowej nawet na zgodny wniosek małżonków jest bezwzględnie nieważne na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Czynności takie są bowiem kwalifikowane jako obejście przepisów. Od powyższego zakazu ustawa nie przewiduje wyjątków. Czy w takim razie możliwe jest dokonanie podziału majątku w sytuacji, gdy małżonkowie nie decydują się na rozwód?

Wskazać należy, iż dokonanie podziału majątku jest możliwe w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami nie ma już wspólności majątkowej. Wbrew pozorom ustanie tej wspólności nie następuje tylko w przypadku orzeczenia rozwodu, a co za tym idzie podział majątku może nastąpić niezależnie od wszczęcia sprawy rozwodowej. W pierwszej kolejności wyszczególnić trzeba sytuacje, w jakich dochodzi do ustania małżeńskiej wspólności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa. Ma to miejsce w przypadku:

zawarcia przez małżonków umowy o rozdzielność majątkową;
sądowego dokonania rozdzielności majątkowej;
orzeczenia separacji przez sąd;
ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków;
ogłoszenie upadłości jednego z małżonków;

Powyższe czynniki uzasadniają ustanie pomiędzy małżonkami wspólności majątkowej. Jeżeli małżonkowie decydują się na podział majątku przed wniesieniem powództwa o rozwód w pierwszej kolejności muszą zadbać o wprowadzenie ustroju rozdzielności majątkowej. Mogą tego dokonać na dwa sposoby.

Umowne ustanowienie rozdzielności majątkowej

Jest to sposób, który opiera się na wzajemnych ustaleniach i co do zasady zgodności w zakresie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej. Jeżeli małżonkowie doszli do porozumienia co do sposobu podziału majątku wspólnego mogą zawrzeć umowę, w której dokonają wyszczególnienia, jakie składniki majątku przypadną każdemu z nich. Umowa taka może dotyczyć zarówno całości jak i części majątku wspólnego i jest najszybszym sposobem na wprowadzenie między małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej.

Sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej

W sytuacji, gdy małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia w zakresie ustaleń dotyczących ustanowienia między nimi rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków może wystąpić do sądu z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej. Przesłanką wystąpienia przez jednego z małżonków z ww. żądaniem do sądu, jest zaistnienie ważnych powodów, które w doktrynie i orzecznictwie są rozmaicie definiowane. Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku, gdy jeden z małżonków roztrwania majątek albo popadł w długi. Innym przykładem rozstrzygniętym przez orzecznictwo jest sytuacja, gdy konflikt i nieporozumienia między małżonkami uniemożliwiają dokonanie zarządu majątkiem wspólnym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2003 r., IV CKN 1710/2000).

Powyższe oznacza, iż do dokonania podziału majątku nie jest potrzebne orzeczenie rozwodu a jedynie ustanie wspólności majątkowej, które można osiągnąć bez wszczynania postępowania rozwodowego. Jest to rozwiązanie dla małżonków, którzy z jakichś powodów chcieliby podzielić swój majątek ale jednocześnie z tym nie decydują się na rozwiązanie małżeństwa przez rozwód.

Przypominamy, iż nasza Kancelaria Adwokata i Radcy Prawnego w Stargardzie prowadzi postępowania rozwodowe oraz postępowania o podział majątku. W razie pytań zachęcamy do kontaktu pod numerem telefonu 91 836 99 60 lub pod adresem email kancelaria@wites.eu.