Jak wskazuje treść art. 925 kodeksu cywilnego „spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku”. Z kolei zgodnie z art. 924 kodeksu cywilnego spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy.

Jakie są więc tytuły nabycia spadku?

Jak stanowi treść art. 926 § 1 kodeksu cywilnego -powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. W dzisiejszym artykule uwagę poświęcimy jednak dziedziczeniu ustawowemu.

1) CZYM JEST DZIEDZICZENIE USTAWOWE?

O ile z dziedziczeniem testamentowym nie ma większego problemu, tak dziedziczenie ustawowe i warunki, w jakich się odbywa jest często kwestią niejasną. Na wstępie warto zaznaczyć, iż z dziedziczeniem ustawowym będziemy mieć do czynienia w sytuacji – gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu i w konsekwencji – nie wskazał potencjalnych spadkobierców. Ustawodawca przewidział również sytuację dziedziczenia ustawowego tylko co do części spadku. Z taką sytuacją będziemy mieć do czynienia, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo, gdy którakolwiek z tych osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Oznacza to, iż w przypadku gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu – dojdzie do dziedziczenia ustawowego, regulowanego przez przepisy prawa cywilnego, które w sposób bezpośredni wskazują kto i w jakich częściach nabywa prawo do spadku w przypadku braku testamentu.

2) KATALOG SPADKOBIERCÓW USTAWOWYCH

Kogo przepisy prawa cywilnego zaliczają do kręgu spadkobierców ustawowych?

– małżonka,
– zstępnych
– wstępnych
– rodziców,
– rodzeństwo,
– zstępnych rodzeństwa spadkodawcy,
– dziadków,
– pasierbów,
– gminę,
– Skarb Państwa.

3) KOLEJNOŚĆ I WARUNKI DZIEDZICZENIA SPADKOBIERCÓW USTAWOWYCH

Jakie są warunki odnoszące się do dziedziczenia każdego z wyżej wyszczególnionych spadkobierców? O tym poniżej.

a) dziedziczenie małżonka i dzieci spadkodawcy

Dziedziczenie ww. osób reguluje art. 931 kodeksu cywilnego. Zgodnie z zapisami wskazanego przepisu w pierwszej kolejności powołane z ustawy do spadku są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek.

Jak dziedziczą małżonek i dzieci spadkodawcy? W częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi – nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

b) dziedziczenie małżonka, rodziców i rodzeństwa spadkodawcy

W przypadku, gdy spadkobierca nie posiadał zstępnych ww. warunki nie znajdują zastosowania. W takiej sytuacji powołani do spadku z ustawy są małżonek i rodzice.

Jak dziedziczą małżonek i rodzice spadkodawcy? – każdy z rodziców, które dziedziczy wraz z małżonkiem spadkodawcy dziedziczy w jednej czwartej całości spadku. Oznacza to, iż małżonek spadkodawcy dziedziczy w jednej drugiej, zaś każdy z rodziców w jednej czwartej.

Jeśli mam do czynienia z sytuacją, iż ojcostwo rodzica nie zostało ustalone udział spadkowy matki spadkodawcy, która dziedziczy wraz z małżonkiem wynosi połowę spadku.

Z kolei w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie ani zstępnych ani nie posiadał małżonka spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.

Natomiast jeśli mamy do czynienia z sytuacją, gdy jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.

c) dziedziczenie rodzeństwa spadkodawcy

Z kolei rodzeństwo dziedziczy po spadkodawcy z ustawy dopiero w sytuacji, gdy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku. W takim wypadku udział, który by mu przypadał przypada w częściach równych rodzeństwu spadkodawcy.

d) dziedziczenie zstępnych rodzeństwa

Zstępni rodzeństwa spadkodawcy będą powołani do dziedziczenia z ustawy w analogiczny sposób, jak rodzeństwo czyli w sytuacji, gdy którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku.

e) dziedziczenie dziadków spadkodawcy

Dziadkowie spadkodawcy biorąc pod uwagę ww. zestawienie niewątpliwie dziedziczą w dalszej kolejności. W jakiej więc sytuacji? Analogicznie, jak w przypadku wcześniej wymienionych spadkobierców – w przypadku braku odpowiednio zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy. W takim przypadku dziedziczą oni cały spadek w częściach równych.

Z kolei w sytuacji, gdy któryś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał przypada jego zstępnym. Z kolei w przypadku ich braku udział spadkowy dziadka, który nie dożył otwarcia spadku przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

f) dziedziczenia pasierba

Kiedy będziemy mieć do czynienia z dziedziczeniem dzieci małżonka spadkodawcy? Będą oni powołani do spadku z ustawy w przypadku braku małżonka spadkodawcy i wyżej wyszczególnionych krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy.

W takiej sytuacji, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

g) dziedziczenie Skarbu Państwa i gminy

w ostatniej kolejności ustawodawca przewidział dziedziczenie przez Skarb Państwa i gminę. Gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy – dziedziczy z ustawy spadek w przypadku braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy powołanych do dziedziczenia ustawy. Z kolei jeżeli miejsca zamieszkania spadkodawcy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania znajdowało się za granicą spadek przypada Skarbowi Państwa.

4) WYŁĄCZENIE MAŁŻONKA OD DZIEDZICZENIA USTAWOWEGO

Jak wynika z ww. zestawienia spadkobierców ustawowych to małżonek i dzieci mają pierwszeństwo dziedziczenia. Czy w związku z tym – małżonek może zostać wyłączony od dziedziczenia z ustawy? Otóż tak, z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku, gdy spadkodawca przed śmiercią wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy małżonka, a żądanie to było uzasadnione. Warto wiedzieć jednak, że:

– wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia Sądu,
– wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem (termin na wytoczenie powództwa wynosi w tym przypadku 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż rok od otwarcia spadku).

5) DZIEDZICZĘ Z USTAWY – CO DALEJ?

Co jednak w sytuacji, gdy już wiemy, iż znajdujemy się w kręgu spadkobierców ustawowych? Jak wskazuje przepis art. 1015 kodeksu cywilnego w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieliśmy się do tytule swojego powołania powinniśmy złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Warto znać ten termin oraz się do niego dostosować, bowiem niezłożenie oświadczenia w ww. terminie jest jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności za długi).

Z kolei następnym krokiem (gdy nie złożyliśmy oświadczenia o odrzuceniu spadku) jest złożenie wniosku o stwierdzenia nabycia spadku.

Przypominamy, iż nasza Kancelaria specjalizuje się również w prawie spadkowym. Jeśli masz pytania lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu:

pod numerem telefonu: 91 836 99 60
pod adresem e-mail: pisma@wites.eu.