1. Czym jest władza rodzicielska?

Zanim przejdziemy do szczegółowego omawiania przesłanek i procedury ograniczenia władzy rodzicielskiej należy pochylić się nad tym – czym właściwie jest władza rodzicielska? Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji władzy rodzicielskiej. Jednakże najogólniej rzecz ujmując – jest to zespół obowiązków i praw rodziców względem małoletniego dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenia jego interesów. Władza rodzicielska stanowi pieczę wykonywaną w interesie dziecka. Dlatego najważniejszą funkcją, którą pełni władza rodzicielska jest funkcja ochronna. Władza rodzicielska trwa aż do pełnoletności, co m.in. oznacza, że z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletności władza rodzicielska wygasa.

Jak jednak wygląda wykonywanie władzy rodzicielskiej w sytuacji, gdy rodzice żyją w rozłączeniu?

Jak wynika z treści art. 107 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

§ 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd. opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

§ 2. W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

Oznacza to, iż przyczyną i warunkiem ograniczenia władzy rodzicielskiej jest zaistnienie zagrożenia dla dobra dziecka.

2. Ograniczenie władzy rodzicielskiej – na czym polega?

Najprościej rzecz ujmując – ograniczenia władzy rodzicielskiej będzie polegać na pozbawieniu jednemu (lub obojgu) rodzicom pełnej swobody w sprawowaniu pieczy nad dzieckiem. Może to polegać np. na odebraniu prawa do decydowania o istotnych sprawach dotyczących dziecka. Jednakże zakres ograniczeń i to czego będą się one tyczyć zależą od konkretnej sprawy.

3. Kiedy można ograniczyć władzę rodzicielską?

Idąc więc dalej w naszych rozważaniach – kiedy można ograniczyć władzę rodzicielską? Wystąpienie jakich sytuacji, będzie uzasadniało możliwość ograniczenia władzy rodzicielskiej?

Można w tym przypadku dokonać poniższego rozróżnienia na przyczyny zawinione i niezawinione (niezależne od rodzica):

a) przyczyny zawinione: nadużywanie alkoholu, przemoc, zaniedbywanie podstawowych obowiązków rodzicielskich,
b) przyczyny niezawinione: choroba, brak porozumienia z drugim z rodziców.

Jakie są najczęstsze przyczyny ograniczenia władzy rodzicielskiej?

– brak zainteresowania dzieckiem,
– nieutrzymywanie kontaktów z dzieckiem,
– konflikt między rodzicami,
– brak współdziałania między rodzicami w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej,
– duża odległość pomiędzy miejscami zamieszkania rodziców,
– odbywanie przez jednego z rodziców kary pozbawienia wolności,
– choroba psychiczna jednego z rodziców.

4. Przykładowe formy ograniczenia władzy rodzicielskiej.

Do najczęstszych form ograniczenia władzy rodzicielskiej zaliczyć można:

– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania o istotnych sprawach dzieci w zakresie leczenia obarczonego ryzykiem,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania w sprawach wyboru szkoły, zawodu,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania w kwestii zmiany miejsca stałego pobytu,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania w kwestii wyjazdów zagranicznych,
– ograniczenie władzy rodzicielskiej do współdecydowania o posiadaniu paszportu.

5. Sposoby ograniczenia władzy rodzicielskiej.

Wskazanie wymaga, iż do ograniczenia władzy rodzicielskiej, może dojść na dwa sposoby:

1) na wniosek

w tym przypadku, z wnioskiem o ograniczenie władzy rodzicielskiej może wystąpić jeden z rodziców albo każdy, kto posiada wiedzę o tym, iż dobro dziecka jest zagrożone. Przedmiotowy wniosek należy złożyć do Sądu Rejonowego (Wydziału Rodzinnego i Nieletnich) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Wniosek będzie rozpatrywany w trybie nieprocesowym. Co należy wskazać w takim wniosku?

– imię i nazwisko wnioskodawcy i uczestników postępowania, wskazanie numerów PESEL i adresów stron,
– datę i miejscowość,
– oznaczenie właściwego sądu,
– żądanie ograniczenia władzy rodzicielskiej,
-uzasadnienie żądania (wskazanie konkretnych dowodów na poparcie swoich twierdzeń, np. zaświadczenia, zdjęcia, zeznania świadków, nagrania),
– podpis.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że z wnioskiem o ograniczenie władzy rodzicielskiej możesz wystąpić także w ramach innego toczącego się postępowania, np. w sprawie o rozwód lub ustalenie ojcostwa)

Idąc dalej, jeśli już doszło do złożenia wniosku w sądzie, a wniosek spełnia wszystkie warunki formalne – sąd w dalszej kolejności – wyznaczy termin rozprawy. Podczas rozprawy sąd w szczególności przeprowadzi postępowanie dowodowe i będzie starał się ustalić – czy dobro dziecka jest zagrożone.

2) z urzędu

Niewątpliwie dużo częściej do ograniczenia władzy rodzicielskiej następuje wskutek złożenia wniosku. Jednakże trzeba mieć również na uwadze, że do ograniczenia władzy rodzicielskiej może dojść także z urzędu, np. na skutek złożenia zawiadomienia do sądu opiekuńczego przez policję lub szkołę. Sąd sam dokona wówczas wszczęcia postępowania jeśli uzna, iż dobro dziecka może być zagrożone. Istota ograniczenia praw rodzicielskich z urzędu polega na tym, że rodzic (lub rodzice) nie mogą podejmować pewnych decyzji w stosunku do osoby i majątku dziecka bez zgody Sądu.

W przypadku wszczęcia postępowania z urzędu, Sąd dysponuje wieloma środkami, za pomocą których może ograniczyć władzę rodzicielską. Ograniczenie władzy rodzicielskiej może się wiązać przede wszystkim:

– z ustanowieniem kuratora,
– ze skierowaniem rodziców na terapię do specjalistycznej poradni,
– z wysłaniem dziecka do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego lub do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,
– ze wskazaniem decyzji, jakich rodzice nie mogą podjąć samodzielnie,
– ze skierowaniem dziecka do placówki opiekuńczej lub rodziny zastępczej.

6. Czy można przywrócić władzę rodzicielską?

Mając na uwadze powyższe rozważania, warto zdawać sobie sprawę z tego, iż ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest nieodwracalne. Istnieje bowiem możliwość odzyskania w pełni swoich praw rodzicielskich. Co należy zrobić, aby to nastąpiło? Należy złożyć do Sądu odpowiedni wniosek. Kluczem do przywrócenia pełni władzy rodzicielskiej jest właściwe umotywowanie, że przyczyna ograniczenia władzy rodzicielskiej ustała. Sąd wówczas w toku postępowania zbada czy rzeczywiście do tego doszło oraz, czy przywrócenie pełnej władzy rodzicielskiej będzie korzystne dla dziecka. Przykładowo – jeżeli do ograniczenia władzy rodzicielskiej doszło z uwagi na chorobę rodzica – taki rodzic we wniosku o przywrócenie władzy rodzicielskiej powinien zaświadczeniem lekarskim udowodnić, że jego obecny stan zdrowia nie stanowi już przeszkody do pełnienia władzy rodzicielskiej.

7. Podsumowanie

Podkreślenia wymaga, iż ograniczenie władzy rodzicielskiej nie ma na celu ukarania rodzica. Świadczy o tym przede wszystkim możliwość przywrócenia pełnej władzy rodzicielskiej. Instytucja ograniczenia władzy rodzicielskiej ma na celu przede wszystkim zabezpieczenie dobra dziecka, w sytuacji gdy z okoliczności konkretnej sprawy i wykonywania władzy rodzicielskiej w pełnym zakresie wynika, iż jest ono zagrożone.

Przypominamy, iż nasza Kancelaria specjalizuje się w prawie rodzinnym i posiada w tym zakresie wieloletnie doświadczenie. W razie pytań – zachęcamy od kontaktu:

pod numerem telefonu: 91 836 99 60

lub

pod adresem e-mail pisma@wites.eu.