Nawet w przypadku udowodnienia oskarżonemu winy w postępowaniu karnym – nie zawsze będzie to jednoznaczne z wydaniem przez Sąd wyroku skazującego. Przepisy kodeksu karnego przewidują możliwość zastosowania przez Sąd instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego, które uchroni oskarżonego od odbywania kary w zakładzie karnym. Czym jest warunkowe umorzenie postępowania karnego i w jakich sytuacjach Sąd może je zastosować?

1) czym jest warunkowe umorzenie postępowania karnego i co ma na celu?

O instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego stanowi treść art. 66 kodeksu karnego, zgodnie z którym:

art. 66 § 1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Zanim przejdziemy do scharakteryzowania przesłanek umożliwiających zastosowanie omawianej instytucji w pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę na sformułowanie „Sąd może” co oznacza, iż nawet po spełnieniu wszystkich przesłanek do zastosowania warunkowego umorzenia postępowania – Sąd nie ma obowiązku jego stosowania.

Co ma na celu instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego? Jak wskazano w uzasadnieniu rządowego projektu kodeksu karnego „warunkowe umorzenie jest w gruncie rzeczy warunkowym (na próbę) zwolnieniem od ponoszenia przez sprawcę kary, a oznacza w istocie kontrolowaną wolność. Stopień kontroli zależy od tego, czy orzeczono dozór, oraz od rodzaju zastosowanych obowiązków probacyjnych. Negatywny wynik próby otwiera możliwość orzeczenia racjonalnej kary lub środka karnego z uwzględnieniem zachowania się sprawcy po orzeczeniu o warunkowym umorzeniu?.

Inaczej mówiąc – celem warunkowego umorzenia postępowania karnego jest uchronienie „drobnych” przestępców przed zastosowaniem tradycyjnej kary z uwagi na to, iż popełnione przez nich przestępstwo cechuje się niską społeczną szkodliwością.

2) przesłanki stosowania warunkowego umorzenia postępowania karnego

Idąc dalej w powyższych rozważaniach – jakie są przesłanki, od których wystąpienia warunkuje się możliwość zastosowania warunkowego umorzenia postępowania karnego?

Wskazania wymaga, iż Sąd może zastosować omawianą instytucję tylko w przypadku łącznego wystąpienia poniższych przesłanek:

1) gdy wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,
2) okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości,

3) postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, a także dotychczas prowadzony przez niego sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa,
4) sprawca nie był karany za przestępstwo umyślne,

Tylko łączne wystąpienie ww. przesłanek umożliwiają zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania. Oprócz ww. przesłanek istnieje jeszcze dodatkowy warunek stosowania ww. instytucji. Otóż §2 art. 66 kodeksu karnego stanowi, iż warunkowego umorzenia postępowania nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

3) okres próby i obowiązki przy warunkowym umorzeniu postępowania karnego

Idąc dale, podkreślenia wymaga, iż warunkowe umorzenie postępowania karnego następuje na okres próby, która wynosi od roku do 3 lat i ma na celu przede wszystkim oddziaływać wychowawczo na sprawcę oraz weryfikować postawioną prognozę kryminologiczną. Okres próby jest niczym innym jak okresem kontrolowanej wolności, w którym sprawca powinien wywiązać się z nałożonych na niego obowiązków lub środków karnych.

Okres próby rozpoczyna się od uprawomocnienia się orzeczenia, tzn. od dnia następnego po dniu, w którym upłynął termin do zaskarżenia orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania. Sąd w wyroku warunkowo umarzającym postępowanie karne musi dokładne oznaczyć okres próby, na jaki następuje.

Warto wiedzieć, iż w przypadku warunkowego umorzenia postępowania Sąd zarówno musi jak i może nałożyć na sprawcę określone obowiązki. W szczególności w trakcie okresu próby Sąd może oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji lub organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Jest to rozwiązanie fakultatywne, co oznacza, iż Sąd może ale nie musi je stosować. Ponadto Sąd może również nałożyć na sprawcę takie obowiązki jak:

– informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
– przeproszenie pokrzywdzonego,
– wykonywanie ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
– powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
– poddanie się terapii uzależnień,
– poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
– uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
– powstrzymywanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
– opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
– świadczenie pieniężne,
– zakaz prowadzenia pojazdów do lat 2

Jest jednak katalog obowiązków, których stosowanie przy zastosowaniu warunkowego umorzenia postępowania jest obligatoryjne. Co do nich należy?

– obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części,
– zadośćuczynienie za doznaną krzywdę (w miarę możliwości),
– nawiązka (zamiast ww. obowiązków)

4) kiedy Sąd podejmuje warunkowo umorzone postępowanie karne?

Idąc dalej, kiedy Sąd podejmie postępowanie, które warunkowo umorzył? Również w tym przypadku istnieje rozróżnienie okoliczności, w przypadku których sąd może lub musi podjąć postępowanie.

a) obligatoryjne podjęcie warunkowo umorzonego postępowania:

Sąd zawsze podejmie warunkowo umorzone postępowanie karne, gdy sprawca w ww. okresie próby popełnił jakiekolwiek przestępstwo umyślne. Wskazania wymaga, iż popełnienie tego przestępstwa musi być stwierdzone prawomocnym wyrokiem skazującym. Wyrok nie musi uprawomocnić się w okresie próby ale musi to nastąpić w okresie 6 miesięcy od dnia jej zakończenia.

Sąd podejmie również postępowanie karne, jeżeli sprawca po udzieleniu mu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora – w okresie próby rażącą narusza porządek prawny (np. popełnił przestępstwo, uchyla się od dozoru lub wykonania nałożonego obowiązku albo środka karnego). Sąd jednak nie podejmie w takim przypadku postępowania, gdy przemawiają za tym jakieś szczególne względny dotyczące okoliczności danej sprawy.

b) fakultatywne podjęcie warunkowo umorzonego postępowania:

Z kolei Sąd może podjąć warunkowo umorzone postępowanie w sytuacji, gdy sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, co ma miejsce gdy:

– popełnił przestępstwo,
– uchyla się od dozoru,
– uchyla się od wykonanie nałożonego na niego obowiązku,
– uchyla się od wykonanie orzeczonego środka karne, środka kompensacyjnego lub przepadku,
– nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody

Oprócz tego, Sąd może również podjąć warunkowo umorzone postępowanie, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

Warto wiedzieć również, iż w nie zawsze Sąd może podjąć warunkowo umorzone postępowanie. Sąd nie może podjąć postępowania później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Przypominamy, iż nasza Kancelaria zajmuje się również sprawami karnymi. W razie pytań lub wątpliwości, zachęcamy do kontaktu pod numerem telefonu: 91 836 99 60 lub pod adresem e-mail pisma@wites.eu. Zapraszamy!