Separacja faktyczna jest instytucją prawa rodzinnego, która w swojej istocie jest bardzo zbliżona do rozwodu (choć nie jest instytucją tożsamą!). Pojęcie separacji jest znane w ustawodawstwach wielu państw, między innymi Francji, Belgii, Szwajcarii oraz Włochach.

Chcąc zdefiniować pojęcie separacji można przyjąć, iż jest to instytucja polegająca na zniesieniu (z reguły w drodze orzeczenia sądowego) praw i obowiązków wynikających z małżeństwa. W zakresie majątkowym separacja wywołuje zwykle skutki takie same jak rozwód. Różnica polega jednak na tym, że wskutek orzeczenia separacji zostaje zachowany węzeł małżeński. W czasie trwania separacji żaden z małżonków nie może zawrzeć ponownego małżeństwa. Przy charakteryzowaniu omawianej instytucji warto również zaznaczyć, iż wyróżniamy separację faktyczną oraz sądową. Separacja sądowa powstaje na mocy orzeczenia sądu. Z kolei separacja faktyczna jest następstwem decyzji jednego albo obojga małżonków.

1. Przesłanki orzeczenia separacji

Jak stanowi treść art. 611 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać żeby Sąd orzekł separację”.

Powyższy przepis przewiduje więc pozytywną przesłankę dla możliwości orzeczenia przez Sąd separacji, którą jest zupełny rozkład pożycia. Oznacza to, iż ustawodawca zawęził w tym przypadku katalog przesłanek w porównaniu do orzeczenia rozwodu. W przypadku orzeczenia rozwodu wymagane jest bowiem wystąpienie dwóch przesłanek – zupełności i trwałości rozkładu pożycia (więcej o przesłankach orzeczenia rozwodu przeczytasz tu:
https://wites.eu/przeslanki-orzeczenie-rozwodu-co-musisz-wiedziec-przed-zlozeniem-pozwu-o-rozwod). To z kolei wskazuje, iż ustawodawca doprowadził do złagodzenia (w porównaniu do rozwodu) przesłanek separacji.

Z zupełnością rozkładu pożycia będziemy mieć do czynienia gdy wszystkie więzy łączące małżonków (zarówno duchowe, fizyczne, jak i gospodarcze) uległy zerwaniu. Jednakże dopuszcza się, iż z zupełnością rozkładu pożycia małżeńskiego będziemy mieć także do czynienia w przypadku niepełnego zaniku konkretnej więzi. Przesłanka zupełności rozkładu pożycia będzie zrealizowana pomimo zachowania niektórych elementów więzi np. w wyniku wspólnego zamieszkiwania.

2. Orzeczenie separacji na zgodne żądanie małżonków

Z kolei treść art. 611 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewiduje kolejną możliwość orzeczenia separacji wskazując, iż jeżeli małżonkowie nie posiadają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.

Oznacza to, iż w ww. przypadku ustawodawca przewiduje dwie przesłanki umożliwiające orzeczenie separacji między małżonkami – pierwszą z nich jest nieposiadanie przez strony małoletnich dzieci, zaś drugą – zgodne żądanie małżonków. Obie przedstawione przesłanki muszą w tym wypadku wystąpić łącznie. Jednakże mimo iż wprost w przepisie nie jest to wyrażone również i w tym wypadku koniecznym aspektem jest ustalenie, czy pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia. W sytuacji bowiem, gdy Sąd w trakcie postępowania ustali, że zupełny rozkład pożycia nie nastąpił odmówi orzeczenia separacji nawet mimo spełnienia dwóch ww. przesłanek.

W tym przypadku warto również podnieść, iż Sąd powinien odmówić orzeczenia separacji również w sytuacji, gdy orzeczenie między małżonkami separacji jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Wskazania wymaga również, iż zgodne żądanie małżonków musi istnieć w momencie wydania przez sąd orzeczenia. W przypadku bowiem niewyrażenia zgody przez jednego z małżonków albo jej cofnięcia postępowanie umarza się.

Oznacza to, iż do negatywnych przesłanek orzeczenia separacji (tj. czynników z uwagi na które Sąd odmówi jej orzeczenia) zaliczamy:

1) dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków,
2) sprzeczność separacji z zasadami współżycia społecznego

Ustalanie wpływu separacji na dobro wspólnych małoletnich dzieci Sąd każdorazowo rozstrzyga indywidualnie w konkretnej sprawie i biorąc pod uwagę konkretne okoliczności. Z kolei ze sprzecznością orzeczenia separacji z zasadami współżycia społecznego będziemy mieć do czynienia np. w sytuacji gdy jeden z małżonków jest obłożnie chory lub niepełnosprawny i potrzebuje w związku z tym wsparcia i pomocy.

3. Separacja a rozwód

Mając na uwadze powyższe rozważania podkreślenia raz jeszcze wymaga, iż rozwód i separacja stanowią instytucje niezależne. Co jednak w przypadku rozbieżności stanowisk małżonków ? gdy jeden żąda orzeczenia rozwodu, zaś drugi separacji? W takim przypadku Sąd (przy uznaniu, iż doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia) orzeknie rozwód. Z kolei w sytuacji, gdy żądanie rozwodu (np. z powodu braku przesłanek do jego orzeczenia) jest niezasadne, sąd orzeka separację.

4. Skutki separacji

Przechodząc dalej jakie skutki niesie za sobą orzeczenie separacji między małżonkami? Co do zasady, orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Zasadnicza różnica w skutkach obu instytucji sprowadza się do tego, że małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć kolejnego małżeństwa. Do innych skutków separacji zaliczać będziemy:

– w jej następstwie powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa (o ile oczywiście taka rozdzielność już między małżonkami nie istniała np. na mocy umowy). Dotyczyć to będzie zarówno wypadku, w którym przed powstaniem separacji sądowej między małżonkami istniał ustrój wspólności ustawowej, jak i umownej ,
– możliwość dochodzenia alimentów od byłego małżonka na podstawie art. 60 KRO (z wyłączeniem § 3) (więcej o alimentach od byłego małżonka tutaj: https://wites.eu/alimenty-od-bylego-malzonka-kiedy-przysluguja),
– małżonkowie pozostający w separacji nie mogą domagać się „w trybie uproszczonym” powrotu do dotychczasowego nazwiska, które nosili przed zawarciem związku małżeńskiego,
– po orzeczeniu separacji małżonkowie pozbawieni są możliwości przysposobienia wspólnego,
– wyłączenie możliwości powołania separowanego małżonka spadkodawcy do dziedziczenia z ustawy.

Przypominamy, iż nasza Kancelaria specjalizuje się w prawie rodzinnych i posiada wieloletnie doświadczenie w postępowaniach rozwodowych. W razie pytań – zachęcamy od kontaktu:

pod numerem telefonu: 91 836 99 60

lub

pod adresem e-mail pisma@wites.eu