W przypadku ujawnienia się choroby (w tym choroby zawodowej) u pracownika bądź zaistnienia wypadku przy pracy – pracodawca może być zobowiązany do zapłaty pracownikowi dodatkowych świadczeń, przewyższających jednorazowe odszkodowania wypłacane przez ZUS. Zasady takiej ?dodatkowej? odpowiedzialności odszkodowawczej, określają przepisy kodeksu cywilnego. Celem roszczeń uzupełniających jest wyrównanie szkody i krzywdy, jaką poniósł pracownik w wyniku wystąpienia u niego choroby lub zajścia wypadku przy pracy, w zakresie – w jakim ta szkoda i krzywda – nie zostały pokryte z ubezpieczenia, wypłacanego przez ZUS.

Możliwość dochodzenia tzw. roszczeń uzupełniających, została dopuszczona w orzecznictwie m.in. na mocy uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1987 r. (stanowiącej zasadę prawną o sygn akt: III PZP 85/86). Sąd wskazał wówczas, iż pracownik, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek spowodowanej warunkami pracy choroby, nie będącej chorobą zawodową, może z mocy art. 300 k.p. dochodzić od zakładu pracy roszczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów prawa cywilnego w granicach przewidzianych w ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz 144). Warto w tym zakresie wskazać również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1997 r. (II UKN 360/97), w którym Sąd podniósł, iż pracownik, u którego uszczerbek na zdrowiu powstał wskutek choroby pracowniczej, może dochodzić od pracodawcy na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego świadczeń uzupełniających, przewyższających kwoty przewidziane w ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.) (?) Istnieje więc podstawa – z mocy art. 300 KP – do przyjęcia, że pracownik, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek spowodowanej warunkami pracy choroby (?) może dochodzić od zakładu pracy roszczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów prawa cywilnego, zwłaszcza na podstawie art. 415 lub 435 KC.

Należy jednak przy tym pamiętać, że cywilnoprawna odpowiedzialność pracodawcy za skutki wypadku przy pracy – ma charakter stricte uzupełniający. Pracownik nie może więc dochodzić odszkodowania i renty na podstawie art. 444 k.c. przed rozpoznaniem jego roszczeń o świadczenia przysługujące na podstawie przepisów ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tak: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 1998 r. II UKN 155/98).

Z drugiej zaś strony, należy mieć na uwadze, iż roszczenia uzupełniające ulegają przedawnieniu z upływem trzyletniego terminu, a datę, od której rozpoczyna się bieg przedawnienia, stanowi data, kiedy poszkodowany w oparciu o miarodajne i autorytatywne orzeczenie kompetentnej placówki medycznej dowiaduje się o swojej chorobie, jej stopniu zaawansowania, powiązaniu z warunkami pracy, a w konsekwencji o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 1999 r., II UKN 579/98).

W przeciwieństwie do przesłanek nabycia prawa do świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego, dochodzenie przez pracownika na podstawie przepisów prawa cywilnego roszczeń uzupełniających z tytułu wypadku przy pracy, w tym zadośćuczynienia przewidzianego w art. 445 § 1 k.c. wiąże się z koniecznością wykazania odpowiedzialności pracodawcy z tytułu czynu niedozwolonego, udowodnienia faktu i rozmiaru doznanej szkody oraz związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy szkodą, a czynem niedozwolonym pracodawcy odpowiadającego na zasadzie winy bądź ryzyka (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 maja 2014 r. III APa 6/14). Szczególnie obostrzoną zasadę odpowiedzialności stanowi art. 435 § 1 k.c. Unormowana w art. 435 § 1 k.c. odpowiedzialność odszkodowawcza prowadzących na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody za szkody spowodowane ruchem przedsiębiorstwa (zakładu), oparta została za zasadzie ryzyka, stanowiąc odstępstwo od wynikającej z 415 k.c. generalnej reguły odpowiedzialności za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym na zasadzie winy. Zgodnie ze stanowiącym podstawę tego reżimu odpowiedzialności art. 435 k.c., prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Podmiot dochodzący roszczeń w oparciu o przepis art. 435 § 1 k.c. musi wykazać łączne wystąpienie trojakiego rodzaju przesłanek, tj.: 1) fakt, iż dany podmiot prowadzi na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody; 2) odniesienie szkody na osobie lub mieniu; 3) zwyczajny (adekwatny) związek przyczynowo-skutkowy między prowadzeniem wyżej wymienionego przedsiębiorstwa lub zakładu, a zaistniałą szkodą.

Odszkodowanie obejmuje wszelkie koszty wywołane uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, a więc wszystkie niezbędne i celowe wydatki, bez względu na to, czy podjęte działania przyniosły poprawę zdrowia (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2008 r., II CSK 425/07). W szczególności będą to będą to koszty leczenia, a więc wydatki związane z postawieniem diagnozy, terapią i rehabilitacją poszkodowanego. Ich zakres nie może ograniczać się do wydatków kompensowanych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, lecz powinien obejmować koszty działań, podjętych z uzasadnionym ? zważywszy na aktualny stan wiedzy medycznej ? przekonaniem o spodziewanej poprawie stanu zdrowia poszkodowanego (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2002 r., II CKN 1018/00, LEX nr 75352). Zasadniczą przesłankę określającą zaś wysokość należnego poszkodowanemu zadośćuczynienia stanowi stopień natężenia doznanej krzywdy, tj. rodzaj, charakter, długotrwałość cierpień fizycznych i ujemnych doznań psychicznych, ich intensywność, nieodwracalność ujemnych skutków zdrowotnych, a w tym zakresie stopień i trwałość doznanego kalectwa i związana z nim utrata perspektyw na przyszłość oraz towarzyszące jej poczucie bezradności powodowanej koniecznością korzystania z opieki innych osób oraz nieprzydatności społecznej (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 maja 2014 r. III APa 6/14).