Do orzeczenia przez Sąd rozwodu między małżonkami może dojść tylko i wyłącznie w przypadku wystąpienia pozytywnych przesłanek określonych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, a także braku wystąpienia przesłanek negatywnych. Oznacza to, iż przed orzeczeniem rozwodu Sąd bada czy na gruncie konkretnej sprawy występują przesłanki przemawiające za jego orzeczeniem oraz, czy nie występują przesłanki przemawiające za jego nieorzekaniem. Jakie okoliczności są zaliczane do przesłanek pozytywnych, a jakie do negatywnych?

1. POZYTYWNE PRZESŁANKI ORZECZENIA ROZWODU

Jak stanowi treść art. 56 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

Oznacza to, iż do pozytywnych przesłanek orzeczenia rozwodu zaliczać będziemy:

– zupełny rozkład pożycia,
– trwały rozkład pożycia

Przejdźmy więc do krótkiego scharakteryzowania ww. pozytywnych przesłanek.

Z zupełnością rozkładu pożycia będziemy mieć do czynienia gdy wszystkie więzy łączące małżonków (zarówno duchowe, fizyczne, jak i gospodarcze) uległy zerwaniu. Jednakże dopuszcza się, iż z zupełnością rozkładu pożycia małżeńskiego będziemy mieć także do czynienia w przypadku niepełnego zaniku konkretnej więzi.

Jak bowiem wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku możliwe są bowiem sytuacje, w których małżonkowie mimo toczącej się sprawy rozwodowej, czy też po ustaniu związku mieszkają wspólnie w jednym lokalu z konieczności ekonomicznej. Wówczas możliwe jest skompensowanie nikłej więzi gospodarczej przez mającą większe znaczenie dla oceny zupełności rozkładu intensywność rozpadu wspólnoty uczuciowej i całkowity zanik współżycia fizycznego, co ma miejsce w sytuacji, gdy małżonkowie ze względów obiektywnych prowadzą w szczątkowej postaci wspólne gospodarstwo domowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 września 2017 r., sygn. akt I Aca 291/17).

Kiedy więc będziemy mieć do czynienia z trwałością rozkładu pożycia? O trwałości w kontekście rozkładu pożycia małżeńskiego możemy powiedzieć, gdy z okoliczności danej sprawy, stosunków między małżonkami możemy dojść do przeświadczenia, że powrót małżonków do pożycia nie nastąpi i jest to nieodwracalne. Czasami w kontekście oceny trwałości bierze się pod uwagę czynnik czasu tzn. od kiedy między małżonkami brak jest pożycia. Jednakże nie jest to kryterium bezwzględne.

Zasadnicze znaczenie przy badaniu przesłanek do orzeczenia rozwodu ma to, iż przesłanka trwałości i zupełności rozkładu pożycia muszą wystąpić łącznie. Wskazania wymaga bowiem, iż nie zawsze zupełność rozkładu pożycia łączy się z jego trwałością. Są bowiem sytuacje, gdy dochodzi do stwierdzenia zupełnego rozkładu pożycia, jednakże na skutek okoliczności danej sprawy można liczyć na to, iż dojdzie do jego przywrócenia. Z tego względu przyjmuje się, iż podstawowym zadaniem Sądu w postępowaniu rozwodowym jest ustalenie czy istnieje szansa na przywrócenie więzi i kontynuowanie pożycia.

2. NEGATYWNE PRZESŁANKI ORZECZENIA ROZWODU

Kolejne regulacje art. 56 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zawierają negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu. Wskazania wymaga, iż nawet przy łącznym wystąpieniu pozytywnych przesłanek, o których mowa była powyżej zaistnienie chociażby jednej przesłanki negatywnej uniemożliwia orzeczenie rozwodu. Jakie są więc przesłanki negatywne?

– dobro małoletnich dzieci małżonków, które ucierpi wskutek orzeczenia rozwodu,
– sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego,
– żądanie orzeczenia rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia.

Przejdźmy więc do pierwszej z ww. negatywnych przesłanek. W jakich sytuacjach Sąd uznać może, iż orzeczenie rozwodu doprowadzi do ucierpienia dobra dzieci? Powyższa kwestia była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który wskazał, iż oceniając, czy dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków nie sprzeciwia się rozwodowi należy przede wszystkim zbadać, czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną. Jednakże Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż Sądy każdorazowo są obowiązane do zbadania – w jaki sposób orzeczenie rozwodu wpłynie na na sytuację małoletnich dzieci stron (wytyczne Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 r. sygn. akt: III CZP 70/66). Przyjąć bowiem należy, iż dla przeprowadzenia prawidłowej oceny tego wpływu należy wziąć pod uwagę takie czynniki jak:

– wiek dziecka,
– stan zdrowia dziecka,
– zawarcie nowego związku małżeńskiego przez rodzica,
– postawa rodzicielska małżonków,
– sytuacja materialna,
– warunki mieszkaniowe
– warunki do wychowania i kształcenia dziecka

Oznacza to, iż badanie przesłanki dobra dziecka ma charakter niezwykle ocenny i uzależniony jest od okoliczności konkretnej sprawy.

Idąc dalej, kiedy będziemy mieć do czynienia z sytuacją sprzeczności orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego? Również ta przesłanka ma charakter ocenny, a analiza jej wystąpienia musi być ściśle związana z okolicznościami danego stanu faktycznego. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się jednak, że orzeczenie rozwodu, może okazać się sprzeczne z zasadami współżycia społecznego m.in. w przypadku:

– gdy jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory i w związku z tym wymaga pomocy,
– gdy wspólne (choćby pełnoletnie) dziecko stron jest przewlekle chore lub niezdolne do samodzielnej egzystencji

Z negatywną przesłanką orzeczenia rozwodu będziemy mieć również do czynienia, gdy z inicjatywną wszczęcia postępowania rozwodowego wyszedł małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. Z jakich powodów ustawodawca wprowadził taki zakaz?

Jak przyjmuje się w orzecznictwie motywem zakazu rozwodu na żądanie małżonka wyłącznie \winnego rozkładu są względy natury społeczno-wychowawczej, które nie pozwalają na orzeczenie rozwodu wówczas, gdy mogłoby to stać się zachętą do samowolnego zrywania małżeństw lub lekceważenia obowiązków rodzinnych (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 r., sygn. akt III CZP 70/66).

Od powyższego zakazu ustawodawca przewidział jednak wyjątki:

1) pierwszy z nich dotyczy sytuacji gdy drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód pomimo, iż z inicjatywą rozwodu wyszedł małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. Zaznaczyć jednak wymaga, iż przedmiotowa zgoda musi być wyraźna – nie może być domniemana,
2) drugi dotyczy sytuacji, gdy odmowa zgody współmałżonka na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

3. PODSUMOWANIE

Jak zostało wskazane na początku artykułu – każdy z małżonków jest uprawniony do wytoczenia powództwa o rozwód. Jednakże nie każdy podejmując decyzję o wytoczeniu przedmiotowego powództwa zdaje sobie sprawę z istnienia okoliczności, których wystąpienie (lub których niewystąpienie) warunkuje możliwość orzeczenia przez Sąd rozwodu. Na etapie formułowania powództwa o rozwód należy podnieść (i odpowiednio uzasadnić), iż na gruncie konkretnej sprawy istnieją przesłanki pozytywne do orzeczenia przez Sąd rozwodu oraz jednocześnie, że brak jest przesłanek negatywnych do jego orzeczenia. Wskazania wymaga, iż odpowiednie sformułowanie powództwa o rozwód jest kluczowe. W związku z tym, warto w tym zakresie skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który bazując na swoim doświadczeniu będzie wiedział jakie kwestie poruszyć w przedmiotowym piśmie, jak w odpowiedni sposób je sformułować, a na późniejszym etapie zapewnić odpowiednie prowadzenie sprawy rozwodowej.

Przypominamy, iż nasza Kancelaria specjalizuje się w prawie rodzinnych i posiada wieloletnie doświadczenie w postępowaniach rozwodowych. W razie pytań – zachęcamy od kontaktu

pod numerem telefonu: 91 836 99 60

lub

pod adresem e-mail pisma@wites.eu.