Z chwilą zawarcia małżeństwa – co do zasady między stronami z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa. Na skutek zawarcia małżeństwa wyodrębniają się bowiem trzy majątki: majątek wspólny oraz odrębne majątki każdego z małżonków. Do powstania wspólności majątkowej nie dojdzie jednak w sytuacji, gdy małżonkowie zdecydują się na zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej.

1) Czym jest intercyza?

Intercyza to umowa majątkowa małżeństwa zawierana między małżonkami albo osobami zamierzającymi wstąpić w związek małżeński. Na skutek jej zawarcia, dochodzi do zmiany stosunków małżeńskich. Wskazania wymaga, iż jest kilka rodzajów intercyz. Warto więc wiedzieć, że mimo iż intercyza kojarzy się z pewnymi ograniczeniami może doprowadzać również do rozszerzenia wspólności majątkowej.

2) Rodzaje majątkowych umów małżeńskich

Rodzaj intercyzy zależy przede wszystkim od celu jaki chcą osiągnąć małżonkowie (lub przyszli małżonkowie). O małżeńskich umowach majątkowych stanowi treść art 47 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym:

Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.

a) umowa wyłączająca wspólność majątkową – jest najczęściej stosowaną małżeńską umową majątkową. Na jej podstawie zostaje wprowadzona między małżonkami rozdzielność majątkowa albo rozdzielność z wyrównaniem dorobków. Oznacza to, iż pomimo zawarcia małżeństwa między małżonkami nie powstaje majątek wspólny. Występują wówczas jedynie majątki osobiste małżonków. Umowa ustanowienia rozdzielności majątkowej (rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków), w odróżnieniu od ustanowienia rozdzielności przez sąd, nie wymaga istnienia ważnych ku temu powodów. Decydujące znaczenie ma zgodny zamiar obojga małżonków. W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej w czasie trwania małżeństwa wspólność ustawowa ustaje z chwilą zawarcia umowy, chyba że małżonkowie określili jej ustanie w terminie późniejszym. Natomiast w razie zawarcia takiej umowy majątkowej przed zawarciem małżeństwa, wspólność ustawowa w ogóle nie powstaje, małżonków zaś już od chwili zawarcia małżeństwa obowiązuje rozdzielność majątkowa.

b) umowa wprowadzająca ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków – jest to umowa bardzo zbliżona do umowy pełnej rozdzielności majątkowej. Jednakże w jej ramach małżonek, którego dorobek wskutek zawarcia umowy jest mniejszy może żądać wyrównania dorobków. Co to oznacza? Małżonek może wówczas żądać różnicy wzrostu wartości jego majątku i majątku drugiego małżonka po zawarciu małżeństwa. Celem ustalenia czy dorobek faktycznie w danych okolicznościach istnieje należy zestawić wartość majątku z dnia ustanowienia ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków oraz wartość majątku w dniu ustania tego ustroju.

c) umowa rozszerzająca wspólność majątkową – w tym przypadku dochodzi do sytuacji, w której do majątku wspólnego małżonków wchodzą także te składniki majątkowe, które wchodziłyby do majątku osobistego małżonka. Rozszerzoną wspólnością majątkową małżonkowie mogą objąć wszystkie rodzaje przedmiotów, które stanowiłyby osobisty majątek każdego z nich.

Warto w tym miejscu również wskazać, iż małżonkowi mogą także rozszerzyć wspólność przez objęcie nią tylko niektórych przedmiotów, które według ogólnych zasad wchodziłyby do majątku osobnego małżonka. Jednakże w takim wypadku należy precyzyjnie określić te przedmioty, które na mocy zawartej umowy stają się składnikami majątku wspólnego.

Ponadto, w przypadku omawianej umowy możliwe jest również jej ograniczenie do objęcia wspólnością w całości lub w części tylko majątków osobistych małżonków posiadanych w chwili zawarcia umowy z utrzymaniem na przyszłość tych stosunków majątkowych, które wynikają z ogólnych przepisów o wspólności ustawowej.

d) umowa ograniczająca wspólność majątkową – w tym przypadku poprzez zawarcie umowy małżonkowie (nie wyłączając wspólności majątkowej) ograniczają jej zakres. Małżonkowie mogą ograniczyć wspólność ustawową przez wyłączenie z majątku wspólnego określonych rodzajowo składników majątkowych.

3) Zawarcie umowy majątkowej

Omawiając kwestie związane z majątkowymi umowami małżeńskimi warto również zagłębić się w tematykę związaną z kwestiami formalnymi. W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, iż umowa majątkowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Oznacza to, iż chcąc sporządzić intercyzę należy udać się do notariusza. Przed sporządzeniem umowy notariusz powinien upewnić się co do rzeczywistej woli stron (tym bardziej, jeżeli w ramach umowy dochodzi do rozszerzenia albo ograniczenia wspólności ustawowej).

Wskazania wymaga, iż niedopuszczalne jest zawarcie innej umowy majątkowej. Niedopuszczalne jest także łączenie elementów dwóch umów np. częściowo wspólność ustawową ograniczyć, a częściowo rozszerzyć. Ponadto, niedopuszczalne jest także zamieszczanie w małżeńskiej umowie majątkowej innych umów, np. o zniesienie współwłasności.

4) Zmiana albo rozwiązanie małżeńskiej umowy majątkowej – czy są możliwe?

Wskazania wymaga, iż umowa majątkowa reguluje stosunki majątkowe między małżonkami przez czas trwania związku małżeńskiego. Jednakże możliwe jest również odmienne uregulowanie stosunków majątkowych (niż wynika z dotychczasowej umowy majątkowej) przez zawarcie nowej umowy majątkowej, która będzie zmieniać dotychczasową umowę i jej postanowienia. Umowa majątkowa małżeńska może być również rozwiązana. Jak bowiem wynika z treści art. 47 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

Pamiętać jednak należy, iż również w przypadku zawarcia umowy, która będzie zmieniać treść dotychczasowej umowy majątkowej musi być ona zawarta w formie aktu notarialnego.

Oznacza to, iż małżonkowie mogą w każdej chwili zmienić lub rozwiązać zawartą umowę majątkową. Jak to jednak wygląda w przypadku zawarcia omawianej umowy przed wstąpieniem w związek małżeński? Otóż, w takiej sytuacji – zawarta umowa majątkowa może być zmieniona jak i rozwiązana zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i po jego zawarciu.

Przypominamy, iż nasza Kancelaria specjalizuje się w prawie rodzinnych i posiada wieloletnie doświadczenie w postępowaniach rozwodowych. W razie pytań zachęcamy od kontaktu.

pod numerem telefonu: 91 836 99 60

lub

pod adresem e-mail pisma@wites.eu