Zarząd majątkiem wspólnym przez każdego z małżonków

Jak wynika z treści art. 36 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każdy z małżonków może samodzielnie zarządzacć majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

Czy oznacza to, że każdy z małżonków może dokonywać dowolnych czynności w ramach zarządu majątkiem wspólnym bez względu na to, czy druga strona jest tego świadoma i wyraża na to zgodę? Otóż nie.

Czynności wymagające zgody drugiego małżonka

Ustawodawca w art. 37 § 1 kro w sposób enumeratywny wyliczył czynności, do których skutecznego dokonania obligatoryjnie wymagana jest zgoda drugiego małżonka. Jest to katalog zamknięty. Do czynności tych zalicza się:

czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;

czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal.

Oznacza to, że zgody drugiego małżonka będzie wymagało zawarcie umowy o przeniesienie własności nieruchomości (umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości) ale również zawarcie umowy ustanowienia oraz umowy przeniesienia prawa użytkowania wieczystego. Zaznaczyć należy, iż zbyciem nieruchomości jest również wniesienie jej tytułem wkładu przez wspólnika spółki cywilnej lub wspólnika albo akcjonariusza spółki handlowej, a także wniesienie nieruchomości przez członka spółdzielni jako wkładu. Z kolei w ramach obciążenia oraz oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków zgody drugiego małżonka będzie wymagało m.in. przekazanie nieruchomości celem jej wynajęcia, wydzierżawienia, czy też oddanie jej przez finansującego korzystającemu w umowie leasingu.

3) czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;

4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych

Jak w tym przypadku rozumieć pojęcie „drobnych darowizn” zwyczajowo przyjętych? W doktrynie wskazuje się, że chodzi tu przede wszystkim o darowizny dokonywane z okazji świąt, urodzin, imienin, ślubu, zdania egzaminu lub innego zdarzenia o charakterze osobistym. Z kolei ocena, czy daną darowiznę będzie można określić mianem „drobnej” będzie uzależniona przede wszystkim od stanu majątkowego obdarowującego i obdarowanego.

Forma zgody

Istotna kwestią przy omawianiu przedmiotowej tematyki jest to, jaką formę powinna przybrać zgoda drugiego małżonka. W tym przypadku stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, które określają formę wymaganą dla danej czynności prawnej. Oznacza to, iż aby pozyskać wiedzę w jakiej formie małżonek powinien wyrazić zgodę – należy najpierw ustalić w jakiej formie powinna być dokonana sama czynność prawna. Następnie analogicznie należy zastosować formę przewidzianą do dokonania czynności prawnej do wyrażenia zgody. Podkreślenia również wymaga, iż wyrażenie zgody nie musi objąć dokładnej treści czynności, którą zamierza się dokonać. Ponadto wystarczy, że zgoda zostanie skierowana do współmałżonka, co oznacza, że a akcie wyrażania zgody nie musi brać udziału osoba trzecia, z którą jest dokonywana dana czynność.

Brak zgody małżonka

Co jednak w sytuacji, gdy jeden z małżonków dokona którejś z wyżej wyszczególnionych czynności, zanim uzyska zgodę drugiego małżonka albo wbrew jego zgodzie? Taki małżonek (stosownie do okoliczności) ma kilka możliwości.

Po pierwszej wskazać należy, iż w takiej sytuacji ważność jakiejkolwiek umowy, która wynikła z ww. czynności zależy od jej potwierdzenia przez drugiego małżonka. Mamy wtedy do czynienia z tzw. umową niezupełną, która bez zgody drugiego małżonka nie jest nieważna bezwzględnie ani względnie, a jedynie bezskuteczna do chwili uzyskania/nieuzyskania potwierdzenia Ustawodawca przewidział, iż druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana odpowiedni termin do potwierdzenia umowy. Po jego bezskutecznym upływie umowa staje się wolna.

Z kolei w sytuacji, gdy jeden z małżonków odmawia zgody albo gdy porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Zaznaczyć należy, iż Sąd udziela takiego zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny. Ponadto z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że na dokonanie którejkolwiek z ww. czynności zamiast zgody drugiego małżonka będzie potrzebne zezwolenie sądu.

Podsumowanie

Wskazać należy, iż stan wspólności majątkowej nie jest jednoznaczny ze swobodą dokonywania wszelkich czynności prawnych w zakresie zarządu ww. wspólnością. Warto jest mieć świadomość do dokonania jakiej czynności przez jednego z małżonków wymagana jest zgoda drugiego, a co więcej, że to od tej zgody uzależniona jest skuteczność jej dokonania. Wyszczególnienie czynności, do dokonania których wymagana jest zgoda drugiego współmałżonka ma na celu zapobieżenie podejmowania działań związanych z majątkiem wspólnym bez świadomości lub wbrew woli drugiej strony.

Przypominamy, iż nasza Kancelaria Adwokata i Radcy Prawnego w Stargardzie specjalizuje się w sprawach rozwodowych. W razie pytań zachęcamy do kontaktu pod numerem telefonu: 91 836 99 60 lub pod adresem e-mail kancelaria@wites.eu.