Dokonując zakupu nowego mieszkania, czy podejmując się budowy domu rzadko zwracamy uwagę na kwestie związane z sąsiedztwem. Kierujemy się raczej aspektami związanymi z lokalizacją, ewentualnym metrażem, estetyką i kosztami przedsięwzięcia. Jednakże zauważyć należy, iż kwestia sąsiedztwa jest nie mniej ważna od ww. aspektów. O ile ciężko dokonać dokładnej weryfikacji osób, które zostaną naszymi sąsiadami, to warto przeprowadzić chociażby wstępne rozpoznanie dotyczące dzielnicy w jakiej mamy zamiar zamieszkać, a także porozmawiać z osobami zamieszkującymi w najbliższym otoczeniu naszej nieruchomości.

Z doświadczenia naszej Kancelarii wynika, iż problemy z sąsiadami są problemami powszechnymi i wcale nieodosobnionymi. Ogromna ilość osób boryka się z uprzykrzającym życie sąsiedztwem co przekłada się na komfort związany z zamieszkiwaniem w swojej nieruchomości, ale również zdrowie fizyczne i psychiczne. Do najczęstszych problemów związanych z sąsiadami zaliczyć można:

– zbyt głośne słuchanie muzyki,

– ogólne zakłócanie spokoju i porządku,

– zakłócanie spoczynku nocnego,

– hałasy związane z posiadanymi zwierzętami domowymi,

– zbieractwo,

– uporczywe nękanie.

Powyższe problemy często generują kolejne – wynikające z częstokrotnego zwracania uwagi, czy też podejmowania działań na własną rękę.

W dzisiejszym artykule w odpowiedzi na problemy, z którymi zgłaszają się Państwo do naszej Kancelarii postaramy się wskazać jakie kroki mogą Państwo podjąć na gruncie zarówno prawa cywilnego, prawa wykroczeń, jak i prawa karnego. Wskazania wymaga, iż większość sąsiedzkich „naruszeń” stanowią wykroczenia wprost stypizowane w kodeksie wykroczeń, o czym bliżej w poniższych rozważaniach.

1. Zakłócanie spokoju, porządku publicznego i spoczynku nocnego odpowiedzialność na gruncie prawa wykroczeń.

Jak stanowi treść art. 51 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – kodeks wykroczeń (Dz.U. 2022, poz. 2151.), kto krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem zakłóca spokój, porządek publiczny, spoczynek nocny albo wywołuje zgorszenie w miejscu publicznym podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

Dokonując analizy ww. przepisu w pierwszej kolejności zaznaczyć należy, iż powyższego wykroczenia można dopuścić się zarówno przez działanie jak i zaniechanie. Oznacza to, że z popełnieniem przedmiotowego wykroczenia będziemy mieli do czynienia również wtedy, gdy sąsiad poprzez swoją bierną postawę przyzwala na zakłócanie spokoju, porządku itd. np. w sytuacji, gdy nie reaguje na uciążliwe szczekanie swojego psa.

Idąc dalej, przez krzyk uznać należy głośne mówienie, głośne wołanie lub generowanie głośnych dźwięków, które nie mieści się w powszechnie akceptowanej w danym czasie, miejscu, środowisku normie. Z kolei z hałasem będziemy mieć do czynienia w przypadku głośnych dźwięków zakłócających spokój. Za alarm uznawać będziemy jakiś sygnał dźwiękowy lub świetlny ostrzegający nas przed niebezpieczeństwem.

Jak z kolei będziemy definiować zakłócenie spokoju, porządku publicznego i spoczynku nocnego? Ze spokojem publicznym należy wiązać stan, w którym społeczne funkcjonowanie człowieka nie jest zakłócone przez żadne niepożądane przez niego i niemające uzasadnienia (faktycznego, prawnego) czynniki (P. Daniluk (red.), Kodeks wykroczeń. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2023).

Z kolei zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zakłócenie porządku publicznego polega na wywołaniu stanu, który w danym miejscu, czasie i okolicznościach, zgodnie z przyjętymi zwyczajami i obowiązującymi przepisami, uważa się za nienormalny i który, w obiektywnym odbiorze, odczuwany jest jako utrudnienie lub uniemożliwienie powszechnie akceptowanego zachowania się w miejscach dostępnych dla bliżej nieokreślonej liczby osób (wyrok Sądu Najwyższego z 2.12.1992 r., III KRN 189/92, Legalis).

Natomiast z zakłóceniem spoczynku nocnego (zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez literaturę) będziemy mieć do czynienia, gdy sprawca choć jednej osobie uniemożliwi odpoczynek we wskazanym czasie. (M. Bojarski, w: M. Bojarski, Z. Świda, Podstawy materialnego, 2002, s. 121-122; P. Kozłowska-Kalisz, w: M. Mozgawa, KW. Komentarz, 2009, s. 180-181). Wskazania przy tym wymaga, iż brak jest przy tym generalnego unormowania okresu kwalifikowanego jako „pora nocna” . W art. 221 § 1KPK za porę nocną uznaje się czas od godziny 22.00 do godziny 6.00 (rano), lecz termin ten odnosi się do możliwości przeszukania zamieszkałych pomieszczeń. Wskazać należy, iż godziny ciszy nocnej są w danym miejscu ustalane indywidualnie – prawem zwyczajowym, bądź ogólnym zarządzeniem organu.

Podsumowując, z wypełnieniem znamion wskazanego wykroczenia będziemy mieć do czynienia m.in. w przypadku:

– głośnego słuchania muzyki,

– głośnego tupania obuwiem w podłogę,

– głośnego prowadzenia konwersacji,

– nagminnej gry na instrumentach muzycznych

2. Złośliwe niepokojenie i dokuczanie – odpowiedzialność na gruncie prawa wykroczeń.

Jak stanowi treść art. 107 kodeksu wykroczeń – Kto w celu dokuczenia innej osobie złośliwie wprowadza ją w błąd lub w inny sposób złośliwie niepokoi, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny albo karze nagany.

Z niepokojeniem drugiej osoby będziemy z kolei mieć do czynienia w sytuacji zachowań, które są nakierowane za zakłócenie spokoju psychicznego człowieka przez wywołanie u niego uczucia przykrości, zdenerwowania, rozdrażnienia (P. Daniluk (red.) Kodeks wykroczeń. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2023). Podobną postać przybiera wprowadzenie drugiej osoby w błąd. Jednakże w tym przypadku działanie sprawcy jest nakierowane na doprowadzenie do wywołania rozbieżności między rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka przybierające postać nieświadomości lub urojenia. Podkreślenia również wymaga, iż sprawca dokując tych działań musi kierować się złośliwością.

Reasumując, ze złośliwym wprowadzaniem w błąd oraz niepokojeniem drugiej osoby będziemy mieć do czynienia m.in. w przypadku:

– wykonywania głuchych telefonów,

– pukania do drzwi,

– przekazywania ustnie nieprawdziwych informacji

3. uporczywe nękanie – odpowiedzialność na gruncie prawa karnego

Niejednokrotnie jednak konflikt z sąsiadami przybiera postać prześladowania czy też nękania. Z uporczywym nękaniem mamy do czynienia w przepisie art. 190a kodeksu karnego, zgodnie z którym:

Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Przedmiotowy przepis przewiduje przestępstwo stalkingu, które obejmuje zachowania sprawcy nakierowane na niepożądaną ingerencję w prywatność i naruszenie poczucia bezpieczeństwa ofiary.

Jak objawia się nękanie? Jest to zachowanie, które u ofiary wywołuje odczucie udręczenia, zastraszenia, upokorzenia. Przy czym z nękaniem będziemy mieć do czynienia jedynie w przypadku, gdy konkretne zachowania są podejmowane wbrew woli ofiary.

Z takim zachowaniem będziemy mieć do czynienia m.in. w przypadku:

– prześladowania,

– obserwowania,

– wykonywania zdjęć bez zgody drugiej osoby.

4. Podejmowanie działań, które zakłócają korzystanie z nieruchomości sąsiednich – odpowiedzialność na gruncie prawa cywilnego

Wskazać jednak należy, iż nie zawsze konflikt sąsiedzki wynika z wyżej opisanych zdarzeń, czy zachowań. Niejednokrotnie bowiem sąsiad podejmuje działania, które wpływają na korzystanie przez nas z naszej nieruchomości. Przepis art. 144 kodeksu cywilnego przewiduje ochronę spokojnego korzystania z nieruchomości z wyłączeniem oddziaływania na nią osób trzecich ponad przeciętną miarę tzw. immisje.

Czym więc są przedmiotowe immisje? Są to działania podejmowane wobec i na nieruchomości w ramach prawa własności, które oddziałują na nieruchomości sąsiednie. Do immisji (w zależności od ich kwalifikacji) zaliczać więc będziemy przykładowo:

– przerośnięte na grunt sąsiedni korzenie,

– owoce i gałęzie opadłe na naszą nieruchomość z sąsiedniego gruntu,

– hałas,

– zadymienie,

– zapylenie,

– promieniowanie,

– zapach,

– blokowanie dostępu do światła słonecznego,

– zadrzewienie gruntu sąsiedniego wpływające na naszą nieruchomość.

Jak bowiem wskazuje treść art. 144 kodeksu cywilnego – właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Jakie środki prawne możemy podjąć w przypadku immisji? Zgodnie z treścią art. 439 kodeksu cywilnego ten, komu wskutek zachowania się innej osoby, w szczególności wskutek braku należytego nadzoru nad ruchem kierowanego przez nią przedsiębiorstwa lub zakładu albo nad stanem posiadanego przez nią budynku lub innego urządzenia, zagraża bezpośrednio szkoda, może żądać, ażeby osoba ta przedsięwzięła środki niezbędne do odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa, a w razie potrzeby także, by dała odpowiednie zabezpieczenie. Ponadto z tytułu immisji wywołujących szkody przysługuje nam również uprawnienie zgłoszenia roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 415 kodeksu cywilnego.

5. Podsumowanie

Mając do czynienia z uciążliwym sąsiedztwem pierwszym krokiem, który powinien zostać przez nas podjęty – jest przeprowadzenie rozmowy i próba ugodowego rozwiązania sporu. Niejednokrotnie sąsiedzi nie zdają sobie bowiem sprawy, iż swoim działaniem zakłócają nasz spokój. Jednakże w sytuacji, gdy rozmowy nie pomagają, konflikt przybiera na sile, a zachowanie sąsiadów wypełnia znamiona omówionych wykroczeń lub przestępstw warto zawiadomić Policję, która albo ukarze sąsiada odpowiednim mandatem, albo skieruje do Sądu wniosek o ukaranie. W przypadku uciążliwych immisji pochodzących z sąsiedniego gruntu w sytuacji, gdy rozmowa nie przynosi zamierzonych rezultatów warto udać się do prawnika, który po zapoznaniu się z materiałami sprawy doradzi jakie kroki podjąć.

W razie pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią, która specjalizuje się w prawie karnym i wykroczeń, jak również w sprawach cywilnych

pod numerem telefonu: 91 836 99 60
pod adresem e-mail: pisma@wites.eu