Rewolucja w Kodeksie Postępowania Cywilnego: Kluczowe Zmiany w Latach 2025–2027

Nowa ustawa z dnia 5 sierpnia 2025 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw wprowadza szereg istotnych modyfikacji do polskiego porządku prawnego. Ich głównym celem jest szersze wykorzystanie możliwości technicznych portalu informacyjnego, zwiększenie wykorzystywania instytucji mediacji w postępowaniu cywilnym oraz doprecyzowanie statusu jednoosobowych przedsiębiorców w kontekście przepisów o ochronie konsumentów. Zmiany te, wchodzące w życie w różnych terminach od września 2025 r. do marca 2027 r., stanowią milowy krok w modernizacji wymiaru sprawiedliwości.

Poniżej przedstawiamy przegląd najważniejszych nowości, z uwzględnieniem ich dat wejścia w życie.

I. Era Cyfrowej Komunikacji: Wzmocnienie Roli Portalu Informacyjnego

Jednym z głównych filarów zmian jest dalsza cyfryzacja komunikacji między sądami a uczestnikami postępowania, zwłaszcza profesjonalnymi pełnomocnikami, a także usprawnienie obiegu dokumentów.

Obowiązkowe użycie Portalu Informacyjnego dla profesjonalistów (nowe art. 125(1)–125(4) KPC)

Co się zmienia: Wprowadzono obowiązek wnoszenia określonych pism procesowych za pośrednictwem portalu informacyjnego dla adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych, Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej oraz prokuratorów. Dotyczy to szerokiego katalogu dokumentów, w tym środków zaskarżenia (takich jak apelacje czy zażalenia).
Wyjątki: Przepis ten nie stosuje się do pism procesowych wnoszonych do Sądu Najwyższego oraz pism wnoszonych w postępowaniu wieczystoksięgowym i rejestrowym.
Konsekwencje braku e-formy: Pisma wniesione w inny sposób, niż przez portal (w przypadku gdy portal jest wymagany) nie wywołują skutków prawnych, o czym przewodniczący ma obowiązek zawiadomić wnoszącego.
Termin wejścia w życie: Nowe artykuły 125(1)–125(4) KPC wejdą w życie 1 marca 2026 r., z wyjątkiem Art. 125(1) § 2 KPC, który wejdzie w życie 1 marca 2027 r.. W okresie od 1 marca 2026 r. do 1 marca 2027 r. profesjonalni pełnomocnicy będą mieli możliwość wyboru sposobu wnoszenia określonych pism (pisemnie lub przez portal), z wyjątkiem postępowań o zatwierdzenie ugody mediacyjnej, gdzie portal będzie obowiązkowy już od 1 marca 2026 r.

Uchylenie art. 130(1a) KPC: Koniec ze zwrotami pism z błahych powodów

Co się zmienia: Uchylono kontrowersyjny art. 130(1a) KPC, który w praktyce był nadużywany, prowadząc do przedłużania postępowań sądowych przez zwroty pism procesowych z powodu braków formalnych. Uchylenie to ma ograniczyć formalizm i usprawnić postępowanie cywilne.
Termin wejścia w życie: Uchylenie art. 130(1a) KPC nastąpi 1 marca 2026 r. Należy jednak pamiętać, że przepisy przejściowe (Art. 14 ust. 3) dotyczące stosowania dotychczasowego brzmienia Art. 130(1a) do pism wniesionych przed wejściem w życie ustawy, obowiązują już od 10 września 2025 r.

II. Mediacja i Alternatywne Metody Rozwiązywania Sporów

Ustawa znacząco wzmacnia rolę mediacji w postępowaniu cywilnym, promując ugodowe rozwiązywanie sporów i odciążenie sądów.

Obowiązkowa mediacja w sprawach gospodarczych (Art. 458(3a) KPC)

Co się zmienia: W sprawach gospodarczych, dotyczących umów o roboty budowlane oraz ściśle związanych z procesem budowlanym, sąd przed posiedzeniem przygotowawczym albo pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę kieruje strony do mediacji.
Termin wejścia w życie: Art. 458(3a) KPC stosuje się w postępowaniach wszczętych po 1 marca 2026 r.

Koszty procesu a odmowa mediacji (Art. 103 KPC)

Co się zmienia: Sąd może obciążyć stronę przegrywającą całością lub częścią kosztów, jeżeli ta bez uzasadnionej przyczyny odmówiła poddania się mediacji.
Termin wejścia w życie: Zmiany w art. 103 KPC wejdą w życie 1 marca 2026 r.

III. Inne Usprawnienia i Doprecyzowania w Postępowaniu

Posiedzenia zdalne i dowody na odległość

Co się zmienia: Wprowadzono przepisy umożliwiające przeprowadzanie posiedzeń zdalnych oraz dowodów na odległość. Przewodniczący składu sędziowskiego może zdecydować o takiej formie z urzędu lub na wniosek. Strona może wnieść sprzeciw do zdalnego przesłuchania świadka w terminie 7 dni.
Termin wejścia w życie: Zmiany te wejdą w życie 1 marca 2026 r.

Status jednoosobowych przedsiębiorców (zmiany w Kodeksie cywilnym)

Co się zmienia: Dodano przepis umożliwiający osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą złożenie oświadczenia o zawodowym lub niezawodowym charakterze umowy, co ma znaczenie dla oceny ich statusu jako konsumenta.
Termin wejścia w życie: Te zmiany wejdą w życie 27 listopada 2025 r.

Podsumowanie

Wprowadzane zmiany do Kodeksu postępowania cywilnego oraz aktów powiązanych odzwierciedlają dążenie do modernizacji i zwiększenia efektywności polskiego sądownictwa. Centralną rolę odgrywa cyfryzacja, z naciskiem na Portal Informacyjny jako podstawowe narzędzie komunikacji dla profesjonalistów, co powinno przyczynić się do skrócenia czasu obiegu dokumentów i przyspieszenia postępowań. Wzmocnienie mediacji stanowi próbę odciążenia sądów i promowania polubownych rozwiązań. Uczestnicy postępowań, a zwłaszcza pełnomocnicy procesowi, powinni dokładnie zapoznać się z nowymi regulacjami, aby zapewnić prawidłowy bieg spraw i uniknąć negatywnych konsekwencji wynikających z niezastosowania się do zmienionych przepisów.